Geofizika Nədir?
Geofizika Yer kürəsinin fiziki xassələrini və proseslərini öyrənən elmdir. O, geologiya və fizika elmlərinin birləşməsidir və Yer kürəsinin daxili quruluşu, səthi, atmosferi, hidrosferi (sular) və maqnit sahəsi haqqında məlumat toplamaq üçün fiziki prinsiplərdən (məsələn, maqnetizm, cazibə qüvvəsi, səs dalğaları və radioaktivlik) istifadə edir.
Əsas Geofiziki Tədqiqat Sahələri
Geofizika Yer kürəsinin müxtəlif laylarını və hadisələrini öyrənmək üçün çoxsaylı metodları özündə birləşdirir.
- Seysmik Tədqiqatlar: Yerin daxili quruluşunu öyrənmək üçün ən vacib metodlardan biridir. Zəlzələlər və ya süni partlayışlar nəticəsində yaranan seysmik dalğalar süxur laylarından keçərkən onların sürəti dəyişir. Bu dəyişiklikləri qeydə alaraq Yerin daxili quruluşunun dəqiq xəritəsini çıxarmaq mümkündür. Neft və qaz axtarışında geniş istifadə olunur.
- Maqnit Tədqiqatları: Yerin maqnit sahəsinin anomaliyalarını ölçür. Yerin müxtəlif hissələrindəki maqnit daşlarının (məsələn, maqnetit) mövcudluğu və paylanması haqqında məlumat verir. Bu metodla filiz yataqlarını, dəmir tərkibli süxurları və ya qədim vulkanik hadisələrin izlərini aşkar etmək olar.
- Gravimetrik Tədqiqatlar: Yerin cazibə qüvvəsinin regional və yerli dəyişikliklərini (anomaliyalarını) ölçür. Yüksək sıxlıqlı süxurlar və ya kütlələr (məsələn, filiz yataqları) cazibə qüvvəsini artırır, aşağı sıxlıqlı kütlələr isə (məsələn, duz qübbələri) azaldır. Bu məlumatlar yeraltı strukturları anlamaq üçün istifadə olunur.
- Elektrik Tədqiqatları: Süxurların elektrik müqavimətini və keçiriciliyini ölçür. Bu metodlar hidrogeoloji tədqiqatlarda (yeraltı suların yerini müəyyən etmək üçün) və neft-qaz kəşfiyyatında (karbohidrogenlərin olduğu layların müqaviməti yüksəkdir) geniş tətbiq edilir.
Geofizikanın Tətbiqi
Geofizika nəinki elmi biliklərimizi genişləndirir, həm də gündəlik həyatımızda bir çox praktiki tətbiqlərə malikdir:
- Neft və qaz kəşfiyyatı: Geofiziki metodlar (xüsusilə seysmik və karotaj) neft və qazın olduğu anbarları aşkar etməyə kömək edir.
- Mədən sənayesi: Qiymətli filiz yataqlarını və digər faydalı qazıntıları tapmaq üçün istifadə olunur.
- Ətraf mühitin tədqiqatı: Yeraltı su mənbələrini, çirklənmiş əraziləri və ya tarixi qalıqları aşkar etmək üçün tətbiq edilir.
- Geotexnika və inşaat: Tikinti layihələrindən əvvəl torpağın və süxurların möhkəmliyini və sabitliyini qiymətləndirmək üçün vacibdir.
- Zəlzələ proqnozları: Seysmoloji məlumatlar zəlzələ riskini qiymətləndirməyə və fəlakətə hazırlıq planları hazırlamağa kömək edir.
Kabel Karotajı (Wireline Logging) Nədir?
Kabel Karotajı quyu lüləsi daxilində elektrik kabel vasitəsilə alətləri endirib-qaldırmaq üçün istifadə olunan bir texnologiyadır. Bu texnologiya, qazma prosesi zamanı və ya quyunun tamamlanmasından sonra yeraltı süxurlar və lay mayeləri haqqında ətraflı məlumat toplamaq üçün tətbiq olunur.
Kabel Karotajı-ın Əsas Tətbiq Sahələri
Kabel Karotajı xidmətləri iki əsas kateqoriyaya bölünür: Kabel Karotajı Karotajı (Kabel Karotajı Logging) və Kabel Karotajı İşləri (Kabel Karotajı Operations).
1. Kabel Karotajı Karotajı
Bu, “mədən geofizikası” olaraq da bilinən əsas tətbiq sahəsidir. Kabel vasitəsilə quyuya endirilən xüsusi alətlər süxurların fiziki xassələrini (müqavimət, radioaktivlik, sıxlıq və s.) ölçərək quyu kəsiyinin “profilini” yaradır. Ən geniş yayılmış karotaj metodları bunlardır:
- İnduksiya və Müqavimət Karotajı (Induction and Resistivity Logging): Süxurların elektrik xassələrini ölçür. Neft və qaz yataqlarının aşkarlanmasında əsas rolu oynayır.
- Qamma Karotajı (Gamma-Ray Logging): Süxurların təbii radioaktivliyini ölçür. Gilli layları qeyri-gilli laylardan ayırmağa kömək edir.
- Neytron Karotajı (Neutron Logging): Süxurlardakı hidrogenin miqdarını ölçərək layların məsaməliyini təyin edir.
- Sıxlıq Karotajı (Density Logging): Süxurların sıxlığını ölçür və laylarda olan mayenin növünü (neft, qaz və ya su) müəyyən etməyə kömək edir.
- Akustik Karotaj (Acoustic Logging): Səs dalğalarının süxurda yayılma sürətini ölçür. Bu məlumat layların elastiklik və möhkəmlik xassələri barədə fikir verir.
2. Kabel Karotajı İşləri (Well Intervention)
Bu, quyunun texniki vəziyyətinə nəzarət etmək və ya onu optimallaşdırmaq üçün aparılan müdaxilələrdir. Bu işlər geofiziki karotajdan sonra, əldə edilən məlumatlara əsasən həyata keçirilir.
- Perforasiya (Perforation): Karotaj vasitəsilə müəyyən edilmiş məhsuldar layın daxilinə neftin və ya qazın axını təmin etmək üçün quyu borusunun partlayıcı maddələrlə deşilməsi.
- Sementləşmə Keyfiyyətinin Qiymətləndirilməsi (Cement Bond Logging): Quyunun sementlənmə keyfiyyətini yoxlayır, boru və süxur arasında möhkəm sement bağının olub-olmadığını müəyyənləşdirir.
- Mexaniki Məqsədlər: Quyuda alətləri təmizləmək, tıxacları aradan qaldırmaq və ya təzyiq qeydləri götürmək kimi işlərin icrası.
Kabel Karotajı texnologiyası neft və qaz sənayesinin əvəzedilməz hissəsidir. O, dəqiq yeraltı məlumatların toplanmasını təmin edərək, qazma və hasilat proseslərinin daha təhlükəsiz, səmərəli və iqtisadi cəhətdən əsaslı olmasına imkan verir.
Bir cavab yazın